Czym jest sprostowanie prasowe? 

Sprostowanie prasowe polega na możliwości żądania od redaktora naczelnego dziennika lub czasopisma bezpłatnej publikacji rzeczowego i odnoszącego się do faktów sprostowania nieścisłej lub nieprawdziwej wiadomości zawartej w materiale prasowym. Odnosi się ono do tych wypowiedzi, które są możliwe do zweryfikowania według kryterium prawda – fałsz (opisowych). Nie dotyczy natomiast wypowiedzi ocennych, stanowiących krytykę, którą zainteresowany podmiot może odbierać jako nieuzasadnioną, a nawet krzywdzącą. Wypowiedzi ocenne nie zawsze dają się bowiem zakwalifikować jako prawdziwe albo fałszywe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 stycznia 2017 r., sygn. akt I ACa 1567/16, LEX nr 2335235; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 kwietnia 2014 r., sygn. akt I ACa 35/14, LEX nr 1455533).

Instytucja sprostowania prasowego została uregulowana w art. 31a i nn. ustawy z 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (dalej jako: „pr. pras.”). Z praktycznego punktu widzenia sprowadza się ona do skierowania wniosku (osoby fizycznej, osoby prawnej bądź tzw. ułomnej osoby prawnej) do redaktora naczelnego, który przy spełnieniu określonych warunków ma obowiązek bezpłatnego opublikowania rzeczowych i odnoszących się do faktów sprostowań nieprawdziwej lub nieścisłej wiadomości zawartej w materiale prasowym. Warunki te stanowią wymogi formalne sprostowania i odnoszą się do: terminu złożenia wniosku o sprostowanie, formy, objętości oraz języka.

Jakie są wymogi formalne sprostowania? 

Termin na złożenie sprostowania wynosi 21 dni od dnia opublikowania materiału prasowego. Dla jego dochowania wniosek o sprostowanie należy nadać w placówce pocztowej operatora pocztowego lub złożyć w siedzibie odpowiedniej redakcji. Forma sprostowania musi nastąpić na piśmie, w którym zainteresowany powinien określić swoje żądanie oraz wskazać, które konkretnie wiadomości ujęte w materiale prasowym są nieprawdziwe lub nieścisłe. Ponadto sprostowanie musi zawierać podpis zainteresowanego, jego imię i nazwisko lub nazwę, a także adres korespondencyjny. Objętość sprostowania nie może przekroczyć dwukrotnej objętości materiału prasowego, którego dotyczy (w tym spacje). Poza tym sprostowanie należy sformułować w języku polskim. Gdyby jednak przedmiotem sprostowania był materiał prasowy opublikowany w innym niż polski języku, to sprostowanie powinno być sporządzone w tym języku.

W jakim terminie ma nastąpić publikacja sprostowania?

Termin publikacji sprostowania co do zasady uzależniony jest od charakteru środka przekazu i programu, w którym zamieszczono materiał prasowy podlegający sprostowaniu. Dla elektronicznych dzienników lub czasopism termin ten wynosi 3 dni robocze od dnia otrzymania sprostowania. Dla klasycznego dziennika lub czasopisma jest to termin wydania najbliższego przygotowanego do druku numeru lub następnego po nim przygotowanego do opublikowania. Jeżeli natomiast materiał prasowy będący przedmiotem sprostowania został zamieszczony w innym niż dziennik przekazie za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku, to sprostowanie musi nastąpić w najbliższym analogicznym przekazie.

Od powyższych terminów istnieją jednak dwa wyjątki. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, w której możliwy termin opublikowania sprostowania przekracza sześć miesięcy. Wtedy to na żądanie wnioskodawcy sprostowanie należy dodatkowo opublikować w ciągu miesiąca w odpowiednim ze względu na krąg odbiorców dzienniku.

Drugi wyjątek podyktowany jest natomiast wolą stron. Nic bowiem nie stoi na przeszkodzie ku temu, aby strony w formie pisemnej ustaliły między sobą inny dogodny dla nich termin publikacji sprostowania.

Jaką formę powinno przybrać opublikowanie sprostowania?

Przede wszystkim sprostowanie powinno być opublikowane pod widocznym tytułem lub odpowiednio zasygnalizowane. W drukach periodycznych sprostowanie musi być opublikowane w tym samym dziale i taką samą czcionką, jak materiał prasowy, którego dotyczy, pod widocznym tytułem „Sprostowanie”. W przypadku przekazu za pomocą dźwięku lub obrazu i dźwięku sprostowanie powinno być wyraźnie zapowiedziane oraz nastąpić w przekazie tego samego rodzaju i o tej samej porze.

Istotne przy tym jest to, że w tekście nadesłanego sprostowania nie wolno bez zgody wnioskodawcy dokonywać skrótów ani innych zmian. Tekst sprostowania nie może być komentowany w tym samym numerze, przekazie lub w elektronicznej formie dziennika lub czasopisma, tego samego dnia. Nie wyklucza to jednak prostej zapowiedzi polemiki lub wyjaśnień.

Kiedy można odmówić publikacji sprostowania?

Sam fakt złożenia redaktorowi naczelnemu sprostowania nie zawsze oznacza obowiązek jego publikacji. Ustawodawca przewidział bowiem obligatoryjne i fakultatywne przyczyny odmowy publikacji sprostowania.

Do obligatoryjnych przyczyn odmowy publikacji sprostowania zaliczyć należy:

• nierzeczowość (nieczytelność, niezwięzłość, niejasność ewentualnie zbędne dygresje, zarzuty lub epitety) lub nieodnoszenie się do faktów,
• niezachowanie terminu,
• przekroczenie dopuszczalnej objętości,
• naruszenie warunku językowego
• brak podpisu zainteresowanego,
• zawartość karalnej treści,
• podważanie faktów stwierdzonych prawomocnym orzeczeniem dotyczącym osoby dochodzącej publikacji sprostowania.

Do fakultatywnych przyczyn odmowy publikacji sprostowania należy zaś:

• odniesienie się do wiadomości poprzednio sprostowanej,
• brak związku między osobą żądającą sprostowania oraz faktami przytoczonymi w prostowanym materiale, chyba że osobą żądającą jest następca prawny osoby powiązanej z danymi faktami lub jej osoba najbliższa w rozumieniu art. 115 § 15 k.k.,
• sformułowanie go z użyciem słów powszechnie uznawanych za wulgarne lub obelżywe.

Odmawiając opublikowania sprostowania, redaktor naczelny ma obowiązek do 7 dni od dnia otrzymania sprostowania, przekazać żądającemu zawiadomienie o odmowie i jej przyczynach. W pewnych wypadkach powinien również wskazać fragmenty, które nie nadają się do publikacji. Jeżeli redaktor naczelny odmówił opublikowania sprostowania albo sprostowanie nie ukazało się w terminie określonym przez ustawodawcę lub ukazało się z naruszeniem zasad nałożonych przez przez ustawodawcę, zainteresowany podmiot może dochodzić sprostowania na drodze sądowej. Przed tym warto jednak skontaktować się z adwokatem. Takie podejście w jednym przypadku pozwoli na efektywną ochronę swych praw, w drugim pozwoli uniknąć nierzadko wysokich kosztów, jakie wiążą się z bezzasadnym dochodzeniem roszczenia o publikację sprostowania.

adwokat Szymon Janiga